DÖKÜM SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

Döküm hammadde ürünlerinin çeşitli sanayi kollarında, üretimin bir girdisi olarak kullanılması sebebiyle metal döküm işleri, üretimde oldukça önemlidir. İstanbul Anadolu yakası ve Çayırova bölgesinde döküm endüstrisi ile ilgilenen oldukça fazla işletme bulunmaktadır. Döküm iş endüstrisi, sanayinin sürekli gelişmesi ve ilerleyen teknolojiye rağmen zor şartlar altında çalışmayı, yüksek efor sarfetmeyi gerektiren bir iş koludur. Makineleşmenin üretime katkısının fazla olması, kaliteli ürün elde edilmesi gibi pozitif yönlerinin yanında,  olumsuz olarak makine kaynaklı iş kazaları günümüzde önemli bir sorun oluşturmaktadır.
Döküm iş kolunda külçeler halinde gelen hammadde, ilk aşamada ergitme potalarında ergitilerek malzemenin sıvı hale gelmesi sağlanır. Bu aşamada yüksek derecelerde ısı kullanılır. Ergitme bölümü olarak adlandırılan bu bölümün başlı başına risk ve tehlikeleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi ise yanma tehlikesidir. Sıvı haldeki madenin, ergitme ocaklarından taşıma potalarına alınması, gaz alma ünitesine taşınması devamında metal enjeksiyon pres makinelerine şarj edilmesi üretimin başlangıç aşamalarından birkaçıdır. Bu aşamalarda çalışanların ısıya dayanıklı yanmaz kıyafetler, önlükler, tam yüz siperleri, eldivenler, kolluklar, iş ayakkabıları ve gaz maskeleri kullanmaları oldukça önem arz etmektedir.  Ayrıca ergitme ocaklarının bulunduğu alanlarının iyi havalandırılmış olması gerekmektedir. Ocağa hammade şarjı ve ocaktan alınan sıvı haldeki madende gaz alma işlemleri sırasında ortama kimyasal gaz(sıvı maden ve içerikleri kaynaklı) salınımı olmaktadır. Ortamın düzenli olarak havalandırılması sağlanarak, zararlı gazların filtrelerden geçirilerek dışarı atılması sağlanmalıdır.
Ergitme ocaklarından çıkan sıvı maden bir sonraki aşamada metal enjeksiyon pres makinelerine şarj edilir. Manuel ve robotik yöntemlerle üretimin yapıldığı bu adımda ise metal enjeksiyon pres kaynaklı iş kazaları yaşanabilmektedir. Makinelerin bakım ve kontrollerinin düzenli aralıklarla yapılmaması, çalışanların güvenlik kurallarına riayet etmemeleri, bilgi ve beceri eksikliği, çalışılan iş koluyla alakalı yeterince tecrübenin bulunmaması çeşitli kaza sebepleri olarak karşımıza çıkmaktadır. 
Döküm işi yapan işletmelerde makinelerle alakalı ne gibi sorunlarla karşı karşıya kalabiliriz? Kullanılan metal enjeksiyon presler ne gibi risk ve tehlikeleri ortaya çıkartabilir? Şimdi bu sorulara cevaplar bulmaya çalışalım. 
Metal enjeksiyon preslerde bakım ve kontroller zamanında yapılmaz ise makine bileşenleri, hareketli aksamları, hidrolik hortumları ve mengeneye güç sağlayan parçalar kaynaklı arızaların ortaya çıkacağı aşikardır. Preste ortaya çıkabilecek aksaklıklar, makinenin durmasına; makinenin durması ise üretimin aksamasına diğer bir deyişle üretimin azalmasına neden olacaktır. İnsani açıdan bakacak olursak, bakım ve onarımların yapılmaması çeşitli sebeplerden kaynaklanacak iş kazalarının meydana gelmesine neden olacaktır. Bu iş kazalarına birkaç örnek verecek olursak; kalıp arasından sıcak maden sıçraması, makine dinlendirme potalarına soğuk, nemli ve ıslak kevgir, kepçe vs. gibi el aletlerini sokmak, makinede sıcak bölgelere temas edilmesi sonucu el kol yanıkları, robotik çalışan makinelerde sıcak maden taşıyan robot kepçelerine müdahale etmek, kalıp değişimlerinde kullanılan vinç ve bağlantı elemanları kaynaklı kazalar, kalıbın makineye bağlanması sırasında olabilecek kazalar vs. Enjeksiyon preslerin kapak switchlerinin çalışan tarafından iptal edilerek, makinenin kapağının açık çalışılması ise en tehlikeli çalışma şekillerindendir.
Dökümhanelerde kullanılan hidrolik presler, yüzey işlem makineleri, tesviye bölümleri, parça iç kontrollerinin yapıldığı kalite kontrol laboratuarları yine iş kazaları ve meslek hastalıklarının meydana gelebileceği yerler olarak göz önünde bulundurulmaktadır. 
Dökümhanelerde proses aşamalarından kaynaklanan ortama yayılan toz, eriyik haldeki metal buharları, yüksek ısı ve gürültü, mekanik tehlikeler, sıcak malzemelerin sıçraması, kimyasallar, aşındırıcılar bu endüstrinin risk ve tehlikelerini barındırmaktadır. 
 İşyeri ortamında bulunan bazı fiziksel faktörler, meslek hastalıklarına sebep olmaktadır. Döküm sektöründe fiziksel risk etmenleri kaynaklı meslek hastalıkları en fazla görülen meslek hastalıkları: yüksek gürültülü çalışan makineler kaynaklı işitme kayıpları, ergitme ve metal enjeksiyon preslerde, sıcak ve soğuk alanlarda çalışan kişilerde görülen meslek hastalıkları, kalite kontrol laboratuarlarında parça kontrolünde kullanılan radyasyon kaynaklı meslek hastalıkları, yüzey işlem makinelerinde titreşime maruz kalan çalışanlarda tekrarlı işlemler nedeniyle meydana gelen hastalıklar görülmektedir.
Döküm sektöründe bulunan işyerlerinde, çalışma alanlarının daha çalışılabilir alanlar haline getirilebilmesi için bir takım iyileştirmeler yapılmalıdır. İşyeri havalandırması, gürültünün kaynağında kontrol edilmesi, kişisel koruyucu donanımlar kullanılması, makine ve ekipmanların bakım ve periyodik kontrollerinin zamanında yaptırılması, aydınlatma düzeylerinin standartlara uygun hale getirilmesi işyerlerinde yapılabilecek başlıca düzeltici ve önleyici faaliyetlerdir.
Genel itibari ile İstanbul Anadolu Yakası ve Çayırova bölgesinde sıkça kullanılan üretim yöntemi basınçlı döküm yöntemi olduğu görülmektedir. Basınçlı dökümün imalat sürecini pozitif yönde artırıcı bir etki etmesinin yanında iş sağlığı ve güvenliği açısından da olumsuz yanlarının bulunduğu göz ardı edilmemelidir. Makine bakımlarının zamanında yapılmaması sonucu kalıptan sıçrayan sıvı haldeki maden iş kazalarının yaşanmasına neden olabilmektedir.  

İş kazalarının nedenleri araştırıldığında yaklaşık % 88’nin çalışandan kaynaklı, %10’unun işyeri ve geriye kalan %2’sinin ise çevre kaynaklı kazalar olarak ortaya çıkmış olduğu görülmüştür. Yine yapılan araştırmalarda ise eğitim faktörünün, iş kazaları ve meslek hastalıkları sayılarının azaltılmasında önemli bir adımdır. Döküm sektöründe faaliyet gösteren işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği politikalarının ön planda tutulması, yönetimden başlayarak tüm çalışanları kapsayacak kurallar oluşturulması iş kazaları ve meslek hastalıklarının azalmasına olumlu etki edecektir. 


Anahtar Kelimeler :

Gönderiyi Paylaş!