İş Kazalarında Çalışma İzinlerinin Önemi
Dünya geneline gerek yok. Avrupa olarak sınırlandıralım. Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) verilerinden bir tablo yapıldığında başarımızı görmekte gerçekten zorlanmayacaksınız. Neden mi? Çünkü Avrupa ülkelerinde iş kazası sonucu ölümlerde hep ilk üçteyiz!
2017 yılında AB (28 Ülke) 3.552 ölümlü vaka sayısı gerçekleşmişken, Türkiye’de ise 1.633 ölümlü vaka gerçekleşmiştir. Yılları geriye doğru 2012’ye kadar geriye sarabilirsiniz sıralamada pek farklılık göremezsiniz.
2018 yılı dâhil geriye doğru yedi yıl incelendiğinde ölümlü kaza vakalarının faaliyet alanlarının sıralamasında bir değişiklik olmadığı görülecektir. Genel olarak en fazla ölüm yaşanan faaliyet grupları sıralamasında:
1. İnşaat sektörü yüzde 37
2. Taşımacılık faaliyetleri (kara ve boru taşımacılığı, depolama) yüzde 13
3. Toptan ticaret ve perakende yüzde 6
4. Metal sanayi yüzde 5,9
5. Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı yüze 2,9
İş kazası sonucu ölenlerin meslek gruplarına göre sıralama yaparsak:
1. Nitelikli gerektirmeyen meslekler yüzde 51
2. Tesis ve makine operatörleri ve montajcılar yüzde 21
3. Sanatkârlar ve ilgili işlerde çalışanlar yüzde 11
4. Hizmet ve satış elemanları yüzde 7
5. Teknisyen, Teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek grupları yüzde 4
Makine Mühendisleri Odası Yayın No: MMO/718
İnşaat sektöründe iş kazalarını kaza tiplerine göre sıraladığımızda insan düşmesi, elektrik çarpması, malzeme düşmesi, yapı makinası kazaları, şantiye içi trafik kazaları, yapı kısmının çökmesi şeklinde sıralayabiliriz. Diğer sektörlerinde kaza tipleri incelendiğinde ortak olan tek bir şey tespit edildi. Ölümlü iş kazaların önemli bir kısmı çalışma izin sistemlerinin yokluğu veya çalışma izin sistemi olsa bile eksik olduğu, güncellenmediği ya da etkin bir şekilde işletilmediği görülmektedir.
Peki, çalışma izni hususu neden bu kadar önemlidir ki iş kazalarının temel nedenlerinden biri olarak görülmektedir.
Ölümlü veya yaralanmalı iş kazaları irdelendiğinde yetki, sorumluluk, eğitim, risk analizleri, kişisel koruyucu donanımları kullanılmaması veya doğru seçilmemesi, çalışanın ruh hali, psikolojik durumu vb. takip edilebilir veya kontrol edilebilir hususlardan kaynaklandığı tespit edilmiştir.
Çalışma izinlerinin amacını irdelediğimizde ise; işverenin ve altında faaliyet gösteren tüm işletmelerde ve/veya sahalarda işyeri personeli veya müteahhitler tarafından yapılacak olan işlerin herhangi bir zarara sebebiyet vermemesi için, sağlık-emniyet-çevre kurallarına ve “İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatına uygun olarak, emniyetli bir şekilde yapılması ve takibi ile ilgili kuralları uygulamaktır.
Her iki irdelemeye bakıldığında ise ölümlü iş kazaları ile çalışma izin sisteminin ters orantılı ilişkisini gözler önüne sermektedir.
Çalışma izinleri rutin olsun veya olmasın ihmal veya hata durumunda ölümle veya ciddi uzuv kayıplı yaralanmaların olabilecek faaliyetlerinde güvenli ve kontrollü şartlar altında gerçekleştirilmesi için çalışma izin sistemine dayalı olarak işletilmelidir. Bu noktada işyerleri kendi faaliyetlerine özgü risk analizlerini yapması çok önemlidir. Çünkü çalışma izni gerektirebilecek faaliyetlerini hazırladıkları risk analizlerinin sonuçlarına göre belirlenmelidir.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yayımlanmadan önce çalışma izni sistemine dayalı iş sağlığı ve güvenliği faaliyetleri yönetiliyordu ve iyi bir yönetim şekli olarak kabul ediliyordu. Kanunun yayımlanmasıyla artık yasal hale getirilmiştir.
Çalışma İzni Prosedüründe olması gerekenler nedir?
1. İş İzinlerinde Sorumluluklar tanımlanmalıdır. İlgili Birim Yöneticisi/Müdürü, İSG Uzmanı/Sorumlusu, İlgili Birim Uzmanı, Çalışma Ekip Sorumlusu, Çalışmayı Yapacak Personel, İş İzni Onayı ve Doldurulma Sorumluluğu
2. Çalışmalara Başlamadan Önce İş Başı Toplantısı olması zorunluluğu tanımlanmalıdır. İş kapsamının gözden geçirilmesi, planlar, haritalar, akım şemaları gözden geçirilmesi, teknik iş prosedürlerinin değerlendirilmesi, işin yapılacağı alanın kontrol edilmesi, alınan güvenlik önlemlerinin değerlendirilmesi, tehlikelerin tanımlanması, işi gerçekleştirecek ekip veya çalışanların yetkinliklerinin değerlendirilmesi, dışardan hizmet alınıyorsa yüklenici dosyası ve ekiplerinin değerlendirilmesi vb.
3. İş İznine Tabi Faaliyetler tanımlanmalıdır. İşyerleri kendi faaliyetlerine özgü risk analizlerinin sonuçlarına göre belirlenmelidir. Bu yüzden işyerinin kendi faaliyetlerine özgü doğru bir risk analizi yapması çok önemlidir.
4. İş İzinleri tanımlanmalıdır.İş izinleri konularına göre belirlenerek tanımlanmalı, hangi şartlarda veya durumlarda zorunlu olarak ilgili çalışma izninin uygulanacağını, dikkat edilecek hususlar, güvenlik önlemleri, kullanılacak form veya tutanaklar, iş izin süreleri, sorumluluklar vb. hususlar tanımlanmalıdır. İş izinlerine örnek olarak; Genel Çalışma İş İzni, Sıcak Çalışma İş İzni, Yüksekte Çalışma İş İzni, Elektrikle Çalışma İş İzni, Kapalı Alanda Çalışma İş İzni, Kazı Çalışması İş İzni vb.
5. Müteahhit Çalışması tanımlanmalıdır. Alınan hizmetlerde yüklenici faaliyet gösterecekse çalışma talebini, yapılacak işin içeriğini anlatan bir form ile talep etmelidir. Bu karşın bu riskli çalışmalar için ilgili konuyla ilgili iş güvenliği talimatları müteahhitte onaylatarak (imzalatarak) uymasına dair bir taahhütname alınması gerektiği tanımlanmalıdır. Ayrıca İş Güvenliği Uzmanı/Sorumlusu birimi tarafından onay alınması gereken belgeler tanımlanmalıdır.
6. Son Dakika Risk Değerlendirmesi tanımlanmalıdır. Çok sayıda kişi tarafından yapılan, birden fazla ekip çalışması gereken, aynı anda 2 farklı disiplin çalışması gerektiren, kapalı alanda yapılacak çalışmalarda, ağır bakımlarda, uzun süreli yapı işlerinde, daha önce hiç yapılmamış ilk defa yapılan işlerde, kazı çalışmalarında, İş izni alınması sonrasında İşi yapacak müteahhit firma saha yetkilisi tarafından işe başlamadan önce son dakika risk değerlendirmesi yapılmalıdır. Formun doldurulması sırasında planlanan önlemler ve gerçekleşen önlemler arasında bir fark var ise müteahhit firma bu risklerin düzeltilmesini talep eder, yoksa son dakika risk değerlendirme formunu iş izni aldıkları İlgili birime teslim ederek işe başlamalıdır.
7. İlgili Dokümanlar tanımlanmalı ve ek olarak ilave edilmelidir. Çalışma İzin Formları, İş Başı Konuşmaları Katılım Formu, Müteahhitler İçin İş Güvenliği Talimatları, Son Dakika Risk Değerlendirmesi Formu, Çatılarda Güvenli Çalışma Talimatı, Müteahhit Taahhütnamesi, Gece Çalışmalarında Sağlık ve Güvenlik Talimatı vb.