İşverenler: İşe Başlama Eğitimine Dikkat!
Ne kadar tecrübeli olsanız da yeni bir işe başlama sürecinde mutlaka zorlanılıyor. Hatta bazılarımızın yüzünde uçuklar çıkartabilecek kadar korku ve kaygılara neden olabiliyor. İnsan psikolojisi tabi! Kolay değil! Kimseyi tanımadıkları bir ortamda işe başlamanın verdiği heyecan ve alacağı görevin sorumluluğu nedeniyle kişi üzerinde oluşturduğu sonuçlar bu kadar belirgin olabiliyor. Acaba işverenlerimiz bunu ne denli önemsiyor. Çalışanlar işyerine alıştığı zaman değil, işindeki sorumluluklarını yerine getirdiğine inandığı zaman yukarıdaki bahsettiğimiz kaygı ve korkularından arınır. Yani Oryantasyon eğitimi ile değil, İşe başlama eğitimi ile bu süreç aşılır.
İş sağlığı ve güvenliğinde eğitim denilince tehlike sınıflarına göre temel eğitimlerine, İşe başlama denilince de Oryantasyon eğitimine odaklanıyoruz. Bu yönetmelikleri dikkatli bir şekilde okumadığımızı ve çoğu zamanda yanlış değerlendirildiğini göstermektedir.
Oryantasyon işe başlama eğitimi midir?
Rehberlik etmek veya kılavuzluk anlamına gelen oryantasyon, işe yeni başlayan çalışanların işyerine adaptasyonunu kısa sürede sağlamak için ilk yöneticiler ve insan Kaynakları tarafından yapılan rehberlik hizmetidir. Buna oryantasyon eğitimi denilmektedir. Bu eğitimdeki amaç tanımdan da anlaşılabileceği gibi kurumun tarihçesi, politikaları, faaliyetleri, idari ve hukuki haklar, tanıştırılma, iletişim ağları, pozisyonlar, çalışma şekil ve usulleri, iş sağlığı ve güvenliği hususları, yönetim sistemleri vb. bir dizi salt konular yeni çalışana aktırılarak işyerine uyum sürecinin hızlandırılmasıdır.
İşbaşı eğitiminin yönetmelikteki tanımına bakacak olursak: Yönetmeliğin 4. Maddesinde “işe başlama eğitimi: Çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, çalışanın yapacağı işe, varsa kullanacağı iş ekipmanına ve işyerine özgü iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini içeren konularda uygulamalı olarak verilen eğitimi,” olarak tariflenmiştir.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere iş verimliliğine odaklanılmıştır. Yeni işe başlayacak personelin görev tanımlarındaki sorumluluklarının teori ve uygulama olarak anlatılmasını ve gösterilmesini zorunlu kılmıştır. Bu eğitimi ise işe başlama eğitimi olarak tanımlamıştır. Yani sonuç olarak oryantasyon eğitimi, işe başlama eğitimi değildir!
İşe başlama eğitimini kim ve kaç saat vermelidir
İşe başlama eğitiminin kimler tarafından verilmesi gerektiğini de yönetmelikte açık bir şekilde ifade edilmiştir. Yönetmelikte bu konuyla ilgili madde incelendiğinde İşveren, aktif çalışmaya başlamadan önce, işe başlama eğitimi almasını, bu eğitimler işveren tarafından görevlendirilen bilgi sahibi ve deneyimli çalışanlarca tarafından ve her çalışan için en az iki saat olarak düzenlenmesi gerektiği yazar.
Yani İşe başlama eğitimlerinin en az iki saat olmak şartıyla işyerinde usta, amir, kıdemli çalışan, ilk yönetici, bölüm müdürü gibi bilgi sahibi ve deneyimli kişilerce verilebileceğini ifade etmiştir.
Dikkat! İşe başlamaeğitimi için; İş Güvenliği Uzmanı tarafından verilebilir veya vermeli şeklinde belirtilmiyor. Hukuki veya İdari sorumluluğu yoktur. Sadece İş güvenliği uzmanlarının, yeni personellerin işe başlama eğitimlerinin aldırılması için işverenleri uyarma veya bilgilendirme yükümlülüğü vardır. Buna karşın iş güvenliği uzmanlarının işe başlama eğitimlerinin planlanması, düzenlemesi, işe başlama eğitimlerinin verilmesi ve belgelendirilmesinde her hangi bir sorumluluğu olmadığı gayet açık bir şekilde anlaşılmaktadır.
İşe başlama eğitimi içeriği nasıl olmalıdır?
İşe başlama eğitimi, yeni personelin aktif bir şekilde işe başlamadan önce belirlenen ilgili birim yöneticileri veya bilgi sahibi kişiler tarafından gerçekleştirilir.
İşe başlama eğitiminde personele kendisinin çalışma yeri, bizzat kendisinin iş göreceği faaliyetlerinde uyacağı prosedürler, süreçler, listeler, talimatlar, formlar ve kullanacağı ekipman ve makineler öncelikle tanıtılarak özellikleri anlatılmalıdır.
İş sağlığı ve güvenliği bakımından riskler izah edilmelidir. Tabii bahsedilen liste, form, talimatlara nasıl uyulacağını, makineleri nasıl kullanacağı uygulamalı olarak gösterilmelidir. Gösterildikten sonra işi kendi başına yapabileceği kanaat getirildiğinde birim yöneticisi tarafından belirli süre (kurumun belirlediği) izlendikten sonra İş Başı Eğitimi Değerlendirme kaydı ile uygunluk verilerek işbaşı eğim süreci tamamlanmış olur.
İşe başlama eğitimi cezai yaptırımı
İşveren tarafından işe başlama eğitimi verilmemesi, 6331 sayılı İş sağlığı ve güvenliği kanunu, 17. Madde (çalışanların eğitimi) gereğince her yıl güncellenen idari cezai işlem listesinde belirtilen para cezaları, her bir aykırılık durumunda çalışan başı olacak şekilde belirtilmiştir.
İşe başlama eğitimlerinin düzenlenmesinde, belgelendirilmesinde İş güvenliği uzmanına dair sorumluluk olmadığı gibi hukuki bir geçerliliği yoktur. Aksi takdirde eğitimler düzenlense de geçersiz olmakla birlikte cezai yaptırım yine uygulanacaktır.
Sonuç olarak, İşe başlama eğitimi konusunun “İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” kapsamında tanımlanarak açıklanması temel karışıklığı doğurmuştur. İş Sağlığı ve Güvenliği ibaresinin her geçtiği hususlarda İş Güvenliği Uzmanlarının ve hekimlerinin veya OSGB (Ortak Sağlık Güvenlik Birimi) uhdesinde yapılacak çalışmalarmış gibi değerlendirilmesi yanlış olmakla birlikte, hukuki yaptırımlarının bir işveren için çok daha ağır olduğu gerçeğini hiçbir zaman unutmamalıyız.